Tháng Ba năm 2025 đánh dấu sự khởi đầu của Ramưwan, tháng thứ chín trong lịch Hồi giáo, một thời điểm linh thiêng được hàng triệu tín đồ trên khắp thế giới tôn kính.
Đối với cộng đồng người Chăm Bani tại Ninh Thuận, tháng chay tịnh này mang tên gọi Ramưwan (đọc trại từ Ramadan), một giai đoạn không chỉ thấm đẫm ý nghĩa tôn giáo mà còn hòa quyện những nét văn hóa truyền thống độc đáo của vương quốc Chăm Pa cổ kính.
Ramưwan – Sự giao thoa giữa Hồi giáo và bản sắc Chăm
Nếu như Ramadan là tháng chay niệm của cộng đồng Hồi giáo toàn cầu, thì Ramưwan của người Chăm Bani lại mang trong mình những sắc thái riêng biệt, là sự kết hợp hài hòa giữa các giáo lý của Hồi giáo và những phong tục, tập quán truyền thống của dân tộc Chăm. Sự giao thoa văn hóa này tạo nên một bức tranh tín ngưỡng đa dạng và độc đáo, thể hiện rõ nét trong các nghi lễ và hoạt động diễn ra trong suốt tháng Ramưwan.
Ba giai đoạn chính của lễ hội Ramưwan
Lễ hội Ramưwan của người Chăm Bani thường được chia thành ba giai đoạn chính, mỗi giai đoạn mang một ý nghĩa và những nghi thức riêng biệt:
- Lễ Tảo Mộ (Kap Ramưwan): Trước khi chính thức bước vào tháng chay tịnh, cộng đồng người Chăm Bani sẽ tổ chức lễ tảo mộ, một nghi thức quan trọng thể hiện lòng hiếu thảo và tưởng nhớ đối với tổ tiên. Các gia đình sẽ mặc trang phục truyền thống, mang theo đồ lễ đến nghĩa trang của dòng tộc để làm cỏ, đắp đất và sơn phết lại phần mộ của người thân cho sạch đẹp. Các vị chức sắc tôn giáo (Achar) sẽ thực hiện nghi lễ tẩy uế phần mộ và đọc kinh cầu nguyện, mời tổ tiên về dự lễ. Sau đó, con cháu sẽ dâng trầu cau và vái lạy để cầu xin tổ tiên phù hộ, bảo trợ. Đây là dịp để các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau, ôn lại những kỷ niệm và thể hiện lòng thương nhớ đối với những người đã khuất.
- Lễ Cúng Gia Tiên: Sau khi hoàn thành lễ tảo mộ, mỗi gia đình người Chăm Bani sẽ tổ chức nghi lễ cúng gia tiên ngay tại nhà. Bàn thờ sẽ được trang hoàng trang trọng với các lễ vật mặn và ngọt, tượng trưng cho âm dương. Thầy Char (người tụng kinh và cúng) sẽ thực hiện nghi lễ cúng cho từng thành viên đã khuất trong gia đình, mỗi người khoảng 10 phút. Sau khi hoàn tất, các gia đình sẽ tổ chức ăn uống theo dòng tộc hoặc theo xóm làng, tạo nên không khí ấm cúng và gắn kết cộng đồng. Đây cũng là thời điểm để mọi người cùng nhau tổ chức phần hội với những tiết mục hát múa đặc sắc, thể hiện niềm vui và sự sum vầy.
- Lễ Chay Niệm tại Thánh Đường: Sau khi hoàn tất các nghi lễ tảo mộ và cúng gia tiên, cộng đồng người Chăm Bani sẽ chính thức bước vào tháng chay tịnh Ramưwan. Lễ chay tịnh kéo dài suốt một tháng, bắt đầu từ ngày 1 và kết thúc vào ngày 30 tháng 9 theo lịch Hồi giáo. Ngày bắt đầu và kết thúc đều được tổ chức rất long trọng tại thánh đường (Sang Magik). Trong tháng chay tịnh, các vị chức sắc tôn giáo sẽ sinh hoạt hoàn toàn tại thánh đường, chỉ được phép ăn uống sau khi mặt trời đã lặn. Theo quan niệm của họ, tháng chay tịnh là để gột rửa thể xác, thanh lọc tinh thần, hướng đến những điều chân thiện mỹ. Đối với những người Chăm Bani, việc chay tịnh có thể không quá khắt khe như đối với người Hồi giáo Islam, mà mang tính tự giác cao hơn, khuyến khích mọi người dành thời gian đến thánh đường để cầu nguyện, suy ngẫm về những việc đã làm trong năm vừa qua và hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn.
Ý nghĩa sâu sắc về tôn giáo và tín ngưỡng
Tháng chay tịnh Ramưwan có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với đời sống tinh thần của đồng bào Chăm Bani. Đây là thời gian để họ thể hiện đức tin, hướng về những giá trị tốt đẹp và thực hành sự kiên nhẫn, lòng trắc ẩn. Việc chay tịnh không chỉ là sự kiêng khem về vật chất mà còn là cơ hội để mỗi người tự đánh giá bản thân, chế ngự những ham muốn tầm thường và tập trung vào việc tu dưỡng đạo đức.
Cộng đồng người Chăm Bani tin rằng, tháng Ramưwan sẽ mang lại sức khỏe, may mắn và sự ấm no, hạnh phúc cho mọi người trong làng, đồng thời củng cố niềm tin vào sự che chở của thánh Allah và các vị thần linh.
Giao thoa văn hóa độc đáo
Mặc dù tháng Ramưwan của người Chăm Bani mang những đặc trưng của Hồi giáo Islam như sự xuất hiện của kinh Qu’ran, hành lễ Salat và bố thí gạo, nhưng vẫn giữ được những dấu ấn văn hóa truyền thống của cộng đồng Chăm Bàlamôn như việc phụ nữ được tham gia cúng tế và chỉ có các tu sĩ thực hiện việc nhịn ăn nghiêm ngặt trong những ngày đầu tháng.
Bên cạnh việc tôn sùng thánh Allah, người Chăm Bani còn thờ cúng tổ tiên và các anh hùng dân tộc, thể hiện sự trân trọng đối với cội nguồn và lịch sử của dân tộc mình.
Ramưwan – Nét đẹp văn hóa cần được trân trọng
Tết Ramưwan không chỉ là một lễ hội tôn giáo mà còn là một nét đẹp văn hóa đặc sắc, thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng hiếu thảo và sự gắn kết cộng đồng của người Chăm Bani tại Ninh Thuận. Đây là dịp để mọi người gặp gỡ, chia sẻ niềm vui, cùng nhau thực hiện các nghi lễ truyền thống và hướng tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Việc khám phá và tìm hiểu về lễ hội Ramưwan sẽ mang đến cho du khách những trải nghiệm văn hóa độc đáo và sâu sắc, góp phần làm phong phú thêm sự hiểu biết về sự đa dạng văn hóa của Việt Nam.
